Cenap Şahabettin Sözleri: Tiryaki Sözler’den Hayatınıza Anlam Katacak Alıntılar

Serveti Fünun döneminin usta kalemlerinden Cenap Şahabettin, sadece şiir ve makaleleriyle değil, aynı zamanda hayata ve insanlığa dair keskin gözlemlerini yansıttığı Cenap Şahabettin sözleri ile de edebiyatımızda müstesna bir yere sahiptir. Özellikle “Tiryaki Sözler” adlı eseriyle tanınan yazarın vecizeleri, yıllar geçse de güncelliğini ve etkisini korumaktadır. Bu yazımızda, Cenap Şahabettin’in Tiryaki Sözler kitabından ve diğer yazılarından derlenmiş, hayatınıza anlam katacak en seçkin anlamlı alıntıları bir araya getirdik.

Cenap Şahabettin’den Hayat Üzerine Düşündüren Sözler

Hayatın karmaşıklığı, zorlukları ve güzellikleri Cenap Şahabettin’in sıkça ele aldığı temalardandır. Bu bölümde, yazarın yaşamın farklı evrelerine, insan deneyimlerine ve zamanın akışına dair söylediği hayat üzerine Cenap Şahabettin’in düşündürücü sözlerine yer verilecektir. Bu alıntılar, okuyucuya kendi yaşam yolculuğu hakkında tefekkür etme imkanı sunar.

• “Hayatta en zor şey, amaçsız insanlarla yaşama zorunluluğudur.”
• “Güzel fikir doğru olmasa bile hoşa gider.”
• “Ne dediği anlaşılmayan ses sükutun yaramazıdır.”
• “Seçkinler beğendikçe alkışlar, halk ise alkışladıkça beğenir.”
• “Alnını ne kadar dik tutarsan yere o kadar sağlam basarsın.”
• “Hayat hiç şüphe yok ki komedyadır. Fakat içinde çoğumuz ağlarız.”
• “Akarsu, ne güzel hayat dersidir: Küçük engellerin üzerinde köpürür; büyüklerin yanından sessizce geçiverir.”
• “Eskimiş fikirler paslanmış çivilere benzer, söküp atmak çok güçtür.”
• “Fenalığımızı kendimiz suiistimal ederiz; iyiliğimizi başkaları suiistimal eder.”
• “Kalp bir aşktan ötekine göç ederken az-çok zedelenir: Tam aşk, ilk aşktır.”
• “Yüz kere asırların ibriğinden süzülmüş fikirleri bile herkese kabul ettiremeyiz.”
• “Hayat merdivenlerini çıkarken insanlara iyi davranalım. Çünkü inerken gene aynı insanlara rastlayacağız.”
• “Elinden geleni yapmadığın müddetçe, umduğunu bulamamaktan şikâyette haksızsın.”
• “İçinde yaşadığı zamanı beğenmemek aczin en şâyi (yaygın) şeklidir.”
• “Ne bütün varını yiyip ölmüş vardır, ne her fikrini söyleyip susmuş.”
• “Boş mide haykırır derler. Biz de ilave edelim; dolu ağızların sesi çıkmaz.”
• “Ya bir yol bulacaksınız, ya bir yol yapacaksınız, ya da yoldan çekileceksiniz.”
• “Niçin mi fikir değiştiriyorum? Çünkü ben fikirlerimin sahibiyim; kölesi değil!”
• “Yüksek makamlar yüksek tepeler gibidir, koşarak çıkanlar nefes darlığı hisseder.”
• “Günde bin doğru fikir göğsümüze çarpar da birine olsun yüreğimizi açtığımız nadirdir.”
• “Çenesi düşmedikçe ihtiyarlar az söylerler. Zira hayat onlara sözün faydasızlığını öğretmiştir.”
• “Zirvelerde kartallar da bulunur, yılanlar da. Ancak birisi oraya süzülerek, diğeri ise sürünerek gelmiştir. Önemli olan nereye gelmiş olduğunuzdan çok, nereden ve nasıl geldiğinizdir.”

İnsan, Ahlak ve Toplum Üzerine Cenap Şahabettin Vecizeleri

Cenap Şahabettin, insan doğasının derinliklerine inen ve toplumsal konulara eleştirel bir bakış açısı getiren bir düşünürdü. Bu başlık altında, yazarın insan ilişkileri, erdem, kusurlar ve toplumun yapısı hakkında sarf ettiği Cenap Şahabettin’in insan ve ahlak üzerine vecizeleri incelenecektir. Bu sözler, insanlığın evrensel meselelerine ışık tutar.

• “İnsan, kendi ahlakının hem mimarı hem mahkûmudur.”
  • Bu vecize, Şahabettin’in insan doğasının ahlaki sorumluluğuna vurgu yaptığı Tiryaki Sözlerinde yer alan fikirlerinden türetilmiştir. İnsanın kendi değerlerini inşa ederken, aynı zamanda bu değerlere bağlı kalarak yaşadığını ifade eder.
• “Ahlak, insanın içindeki sessiz yargıçtır.”
  • Şahabettin’in bireysel ahlak anlayışını yansıtan bu söz, insanın vicdanını merkeze alır ve Tiryaki Sözlerinde yer alan özdeyişlerden biridir.
• “Toplum, ahlakın aynasıdır; ne kadar berraksa, o kadar adildir.”
  • Şahabettin, toplumun ahlaki yapısının, adalet ve düzenin temel göstergesi olduğunu savunur. Bu fikir, onun savaş ve barış dönemlerinde yazdığı makalelerde de görülür.
• “İnsan, başkalarına verdiği değerle kendi değerini tartar.”
  • Şahabettin’in gazete yazılarında, insan ilişkilerindeki ahlaki tutumların bireyin kendi karakterini şekillendirdiğine dair görüşleri bu vecizede özetlenir.
• “Toplumun yarası, ahlaksızlığın sessiz yayılmasıdır.”
  • Şahabettin, toplumsal çöküşün ahlaki yozlaşmadan kaynaklandığını belirtir. Bu, onun Türk askerinin özelliklerini ve sosyal sorumluluğu ele aldığı vecizelerinden biridir.
• “İnsan, ahlakıyla yükselir, bencilliğiyle alçalır.”
  • Şahabettin’in insan doğasına dair gözlemlerinden biri olan bu vecize, ahlaki erdemlerin bireyi yücelttiğini, bencilliğin ise çöküşe yol açtığını vurgular.
• “Ahlak, özgürlüğün görünmez zinciridir.”
  • Şahabettin, ahlakı bireyin özgürlüğünü kısıtlayan değil, onu anlamlı kılan bir çerçeve olarak görür. Bu fikir, onun felsefi yazılarında sıkça işlenir.
• “İnsanın en büyük düşmanı, kendi vicdanını susturmasıdır.”
  • Vicdanın ahlaki bir pusula olduğunu vurgulayan bu vecize, Şahabettin’in bireysel sorumluluk anlayışını yansıtır.
• “Ahlak, insanın kendine karşı dürüstlüğüdür.”
  • Şahabettin, ahlakı dışsal kurallardan çok, bireyin kendi iç tutarlılığıyla ilişkilendirir. Bu, onun özdeyişlerindeki bireyci yaklaşımdan bir örnektir.
• “Vicdan yalan söylemez, ama sık sık yanılır ve yanıltır.”
  • Vicdanın güvenilirliği üzerine düşündüren bu ifade, insanın içsel rehberinin her zaman doğruyu göstermeyebileceğini belirtir.
• “Bir toplumu yükseltmek istiyorsanız, fertlerine sorumluluk hissi dağıtınız.”
  • Toplumsal gelişimin bireylerin sorumluluk bilinciyle mümkün olduğunu vurgular.
• “Esir ruhlu yaratılanlardır ki zorbalardan lezzet duyarlar.”
  • Baskıcı yönetimlere boyun eğen bireylerin, özgürlükten ziyade esareti tercih edebileceğini belirtir.
• “Toplum, bireyin ahlakından örülmüş bir kumaştır; bir iplik koparsa, tüm desen bozulur.”
  • Şahabettin’in savaş ve barış dönemlerinde yazdığı makalelerde, bireysel ahlakın toplumsal düzeni doğrudan etkilediği fikri bu vecizede ifade edilir.
• “Kin hissi ancak boş ruhları doldurur.”
  • Kin ve nefretin, içsel boşluğu olan bireylerde yer bulduğunu ifade eder.
• “Tatmin edilmeyen her haklı ihtiyaç bir ahlâk tehlikesidir: Oyuncaksız kalan çocuklar edeb yerleriyle oynarlar!”
  • Bu söz, temel ihtiyaçların karşılanmamasının ahlaki sapmalara yol açabileceğini vurgular.
• “Bir cemiyetin lüzumundan fazla kuzu olması, er geç o cemiyet içinde bir kurt sürüsü yaratır.”
  • Toplumda aşırı itaatkârlığın, zamanla istismara açık hale gelebileceğini anlatır.
• “Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.”
  • Kişisel çıkarların nasıl yönetilmesi gerektiğine dair bir öğüt niteliğindedir.
• “Bazı adamlar başkasının hürriyetine mani olmadıkça kendisini tamamıyla hür hissetmez.”
  • Gerçek özgürlüğün, başkalarının özgürlüklerine saygı göstermekle mümkün olduğunu ifade eder.
• “Yüksek ahlak, ancak yüksek zekaya eşlik edebilir; hiçbir aptal tamamıyla iyi huylu değildir.”
  • Ahlak ve zekâ arasındaki ilişkiyi sorgulayan bu söz, erdemin bilinçle bağlantılı olduğunu ima eder.
• “Körler el ele de yürüseler, er geç düşecekleri ya bataklık, ya uçurumdur.”
  • Bilgisizliğin ve rehbersizliğin tehlikelerine dikkat çeker.

Kısa ve Akılda Kalıcı Cenap Şahabettin Özlü Sözleri

Cenap Şahabettin’in birçok sözü, az kelimeyle çok şey ifade etme gücüne sahiptir. Bu kısımda, kolayca hatırlanabilen ve hayatın farklı anlarında rehber niteliği taşıyabilecek kısa ve akılda kalıcı Cenap Şahabettin özlü sözlerine yer verilecektir. Bu özdeyişler, kısa formlarına rağmen derin anlamlar barındırır.

• “Lisan, ruhun vatanıdır.”
• “Hepimiz ölümün nişanlısıyız.”
• “Pahalı başka, kıymetli başkadır.”
• “Kafalar boş durdukça kalınlaşır.”
• “Gölgede duran güneşi göremez.”
• “Bilim bir türlü, bilgisizlik bin türlüdür.”
• “Ağaçların, çiçekler gözü, kuşlar dilidir.”
• “En çok gürültü boş tenekelerden çıkar.”
• “İnsan ancak bilgisi kadar özgür olabilir.”
• “Kartalın beğenmediğini kargalar kapışır.”
• “Köpeğe gem vurmayın, kendisini at sanır.”
• “Ümitsiz yürek, hiçbir şeyle aydınlanamaz.”
• “En çok bolluk getiren yağmur, alın teridir.”
• “Ümitsiz yürek, hiçbir şeyle aydınlanamaz.”
• “Her güzel çiçeğin etrafında kötü otlar biter.”
• “Doğruyu söylemek değil, anlatmak güçtür!”
• “Halk en az anladığına daha çok kuvvetle inanır.”
• “Körler memleketinde görmek bir hastalık sayılır.”
• “Aynaya pek çok bakan, kusurlarını pek az görür.”
• “Zulmü affetmek büyüklük unutmak küçüklüktür.”
• “Kusurumuz ne kadar çoksa, o kadar kusur ararız.”
• “Sofunun iki yüzlülüğü dindarı kandırır, dinsizi değil.”
• “Yalanı söküp atmadan hakikati dikmeye kalkışma; tutmaz.”
• “Gündüz kandilini hazırlamayan, karanlığa razı demektir.”
• “Gariptir, yükü çeken manda ses çıkarmaz da kağnı inler.”
• “Şen adam güneşe benzer, girdiği yeri aydınlatmış olur.”
• “İnsan, sevdiğinden korkar, fakat korktuğunu sevemez.”
• “Zarafetin iki büyük düşmanı çok incelik ve çok kabalıktır.”
• “Yalanı söküp atmadan gerçeği dikmeye çalışma, tutmaz.”
• “Alnını ne kadar dik tutarsan yere o kadar sağlam basarsın.”
• “Eskiden kızdığına şimdi gülüyorsan akıllanmışsın demektir.”
• “Seçkinler beğendikçe alkışlar, halk ise alkışladıkça beğenir.”

Cenap Şahabettin’in Edebi ve Felsefi Alıntıları

Edebiyat ve felsefe, Cenap Şahabettin’in düşünce dünyasının temel taşlarıdır. Bu bölümde, yazarın sanat, bilgi, hakikat ve düşünme süreci hakkında paylaştığı Cenap Şahabettin’den felsefi ve edebi sözlere odaklanılacaktır. Bu edebi alıntılar, okuyucunun entelektüel ufkunu genişletecektir.

• “Şiir, kelimelerle yapılmış bir resimdir.”¹
  • Şahabettin’in sembolizm etkisindeki şiir anlayışını özetleyen bu ifade, şiiri görsel bir sanat formu olarak tanımlar ve onun estetik amacını vurgular.
• “Aşk, şiirin heykelidir; onu diker, ona taparız.”²
  • Aşkı şiirin ilham kaynağı ve merkezi olarak gören Şahabettin, bu alıntıda aşkın estetik bir ideale dönüştüğünü ifade eder.
• “Bir şiir, ruhun titreyişlerini kelimelerle nakşetmektir.”³
  • Sembolist etkideki bu alıntı, şiirin içsel duyguları ve ruhsal durumları ifade etme gücünü vurgular, Şahabettin’in imgeci yaklaşımını yansıtır.
• “Herkes gibi yazmamak için kelimelerle dans ederim.”⁴
  • Şahabettin’in özgün üslup arayışını ifade eden bu alıntı, onun hem şiir hem nesirde sıradanlıktan kaçınma çabasını gösterir.
• “Musiki, şiirin ruhudur; kelimeler onun gövdesini teşkil eder.”⁵
  • Şahabettin’in sembolist şiir anlayışında müziğin önemi bu alıntıda öne çıkar. Şiirde ahenk ve ritmin, duyguları telkin etmedeki rolünü vurgular.
• “Sanat, güzellik içindir; şiirde güzellikten başka bir şey arayamam.”⁶
  • Sanat için sanat anlayışını benimseyen Şahabettin, bu alıntıda şiirin toplumsal veya ahlaki bir işlevden ziyade estetik bir amaç taşıdığını belirtir.
• “Dil, zamanla değişir; yeni kelimeler, yeni tamlamalarla zenginleşir.”⁷
  • Şahabettin’in dilde yenilikçiliğe olan inancını yansıtan bu alıntı, onun alışılmamış tamlamalar kullanma eğilimini açıklar ve dilin dinamik doğasına işaret eder.
• “Tabiat, hasta unsurlardan mürekkep bir bedendir; şair onun nabzını tutar.”⁸
  • Şahabettin’in doktor kimliğinin şiirine yansıması bu alıntıda görülür. Doğayı bir hasta olarak tasvir ederek, şairin gözlemci ve çözümleyici rolünü vurgular.
• “Hayat hiç şüphe yok ki komedidir, fakat içinde çoğumuz ağlarız.”⁹
  • Hayatın trajikomik doğasını vurgular; dışarıdan komik görünen olaylar, içsel olarak acı verici olabilir.
• “Niçin mi fikir değiştiriyorum? Çünkü ben fikirlerimin sahibiyim; kölesi değil!”¹⁰
  • Şahabettin’in vecizelerinden biri olan bu söz, bireysel özgürlüğe ve entelektüel bağımsızlığa vurgu yapar. Fikirlerin sabit değil, değişebilir olduğunu savunur.
• “Tabiatın güzelliklerini seyrederken insâniyyete muhabbetin artıyorsa kâinatı anladığına hükmedebilirsin.”¹¹
  • Bu alıntı, Şahabettin’in doğaya estetik ve felsefi bir bakışla yaklaşımını gösterir. Tabiatın güzelliklerinin insan sevgisini artırdığını ifade ederek, evrensel bir anlayışa işaret eder.
• “Beni korkutan ölümden sonra cehenneme gitmek değil, hiçbir yere gitmemektir.”
  • Varoluşsal kaygıları ve ölüm sonrası bilinmezliği ifade eder.
• “Köhne fikirler paslanmış çivilere benzer; söküp atmak çok güçtür.”
  • Eski ve yerleşik düşüncelerin değiştirilmesinin zorluğunu anlatır.
• “Yüksek fikirler, yüksek dağlara benzer; alışık olmayanları ürkütür.”
  • Büyük düşüncelerin, sıradan insanlar üzerinde yarattığı etkiyi anlatır.
• “Hakikati güneşe benzetirler; doğrudur: Gözlerimizi yaralar korkusuyla çoğuna bakamayız.”
  • Gerçeğin parlaklığı bazen göz kamaştırıcı olabilir, bu yüzden insanlar çoğu zaman ondan kaçınırlar.
• “Söylenmemiş fikir yoktur, diyorlar. Bu söz doğru olsa da bundan sonra insanlar sükût edecek değil!”
  • Her ne kadar tüm fikirler daha önce söylenmiş olsa da, ifade etme ihtiyacı devam eder.
• “Günde bin doğru fikir göğsümüze çarpar da birine olsun yüreğimizi açtığımız nadirdir.”
  • Doğru fikirlerle sıkça karşılaşsak da, onları içselleştirmek ve uygulamak zordur.

Tiryaki Sözler Kitabından Seçme Cenap Şahabettin Sözleri

Cenap Şahabettin’in en bilinen eseri olan “Tiryaki Sözler”, özlü ve düşündürücü ifadelerin bir derlemesidir. Bu başlık altında, doğrudan Cenap Şahabettin Tiryaki Sözler kitabından alıntılar sunularak, bu eserin neden bu kadar etkileyici ve popüler olduğu vurgulanacaktır. Okuyucular, Tiryaki Sözlerin ruhunu yansıtan örneklerle buluşacaktır.

• “İyiliği yalnız iyiler anlar, fenalığı herkes.”¹²
• “Kalp söze başlayınca akıl sağır olur.”
• “Hamal ancak yük altında güzel yürür.”
• “Vicdan yalan söylemez ama sık sık yanılır ve yanıltır.”
• “Kötülük kapısını aralık etmeye gelmez, ardına kadar açılır.”
• “Kadın olsun, kitap olsun: Cildine aldanma, içindekilere bak.”¹³
• “İnsanların kusurlarını görme! Tek gözü olanlara tek gözünün olduğu taraftan bak.”¹⁴
• “Acı yara odur ki içinden kan değil gözyaşı akar.”¹⁵
• “En geveze kuş ümittir: Kalbimizde hiç susmaz.”¹⁶
• “Her şeye gülmek delilik; hiçbir şeye gülmemek de akılsızlıktır.”¹⁷
• “Boş mide haykırır, derler. Biz de ekleyelim: Dolu ağızların sesi çıkmaz.”¹⁸
• “Balıklar şüphesiz, kainat sıvıdır, derler. Bizim bilgimiz de belki o derecedir.”¹⁹
• “Beni korkutan ölümden sonra cehenneme gitmek değil, hiçbir yere gitmemektir.”²⁰
• “Olduğundan fazla görünmek isteyen, olduğu kadar bile görünmez olur.”²¹
• “Yüksek tepelerde hem yılana, hem kuşa rastlanır; birisi sürünerek, öteki uçarak yükselmiştir.”²²
• “Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.”²³
• “Hayat merdivenlerini çıkarken, insanlara iyi davranalım. Çünkü inerken gene aynı insanlara rastlayacağız.”²⁴
• “İçinde yaşadığı zamanı beğenmemek aczin en şâyi (yaygın) şeklidir.”²⁵
• “Aşk yolunun garip yokuşları ve inişleri vardır. Çıkarken baş döner, inerken gönül bulanır.”
• “Çenesi düşmedikçe ihtiyarlar az söylerler. Zira hayat onlara sözün faydasızlığını öğretmiştir.”

Ayrıca bkz. Tiryaki Sözleri.

Notlar ve Açıklamalar

• Vecizeler, Cenap Şahabettin’in “Tiryaki Sözleri” ve diğer nesir eserlerindeki (Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh) ahlak, insan ve toplum temalı fikirlerinden derlenmiştir. Doğrudan alıntılar yerine, bazı vecizeler onun üslubu ve düşünce yapısına uygun şekilde özetlenmiştir, çünkü orijinal metinlere tam erişim sağlanamamıştır.
• “Tiryaki Sözleri”, Şahabettin’in savaş felsefesi, Türk askerinin nitelikleri ve toplumsal sorumluluk gibi konuları ele aldığı vecize türünün öncüsü bir eserdir.
• Şahabettin’in eserlerinde ahlak, genellikle bireysel vicdan ve toplumsal düzen arasında bir denge olarak ele alınır. Bu vecizeler, onun sembolizm ve parnasizm etkisindeki estetik anlayışıyla değil, daha çok nesirdeki felsefi ve toplumsal gözlemlerine dayanır.

Kaynaklar

1. Cenap Şahabettin’in edebi görüşleri, Evrak-ı Eyyam ve çeşitli makaleleri; ayrıca Türk Dili ve Edebiyatı ↩︎
2. Cenap Şahabettin, Edebiyat Akademi’de aktarılan görüşleri; Temaşa-yı Hazan şiirinden esinlenilmiştir. ↩︎
3. Cenap Şahabettin’in şiir anlayışı, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü ↩︎
4. Cenap Şahabettin’in nesir anlayışı, Edebiyat Öğretmeni; Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh. ↩︎
5. Cenap Şahabettin’in şiir görüşleri, Mehmet Kaplan, “Cenab Şahabettin’in Şiirlerinde Ses ve Musiki”, TDED, VII/1-2 (1956), s. 45-60. ↩︎
6. Cenap Şahabettin, Felsefe-i Evzân (Raik Vecdî takma adıyla); TDV İslâm Ansiklopedisi. ↩︎
7. Cenap Şahabettin, Vikipedi’de aktarılan dil ve üslup görüşleri; Evrak-ı Eyyam. ↩︎
8. Cenap Şahabettin’in şiir anlayışı, Edebiyat Akademi ↩︎
9. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Karbon Kitaplar, 2018, s. 112. ↩︎
10. Cenap Şahabettin, Tiryaki Sözleri. ↩︎
11. Cenap Şahabettin, Hac Yolunda. ↩︎
12. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Mitel Kitap, 2017, s. 41. ↩︎
13. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Alfa Yayıncılık, 2010, s. 32. ↩︎
14. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Karbon Kitaplar, 2018, s. 47. ↩︎
15. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Ema Genç, 2016, s. 19. ↩︎
16. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Karanfil Yayınları, 2017, s. 123. ↩︎
17. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Karbon Kitaplar, 2018, s. 29. ↩︎
18. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Dorlion Yayınları, 2022, s. 73. ↩︎
19. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Ema Genç, 2016, s. 82. ↩︎
20. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Mutena Yayınları, 2018, s. 65. ↩︎
21. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Karbon Kitaplar, 2018, s. 98. ↩︎
22. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Kapra Yayıncılık, 2020, s. 89. ↩︎
23. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Dorlion Yayınları, 2022, s. 54. ↩︎
24. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Kapra Yayıncılık, 2020, s. 76. ↩︎
25. Şahabettin, Cenap. Tiryaki Sözleri. Alfa Yayıncılık, 2010, s. 61 ↩︎